Nepal: Khôi phục lại ngôi cổ tự Phật giáo Tây Tạng thời trung cổ

Cư sĩ Tsewang Jigme là một trong những nghệ sĩ tích cực để bảo vệ các di sản văn hóa độc đáo của cựu vương quốc Phật giáo vùng cao nguyên Tây Tạng.

 

Cư sĩ Artist Tsewang Jigme, một họa sĩ tài hoa chia sẻ với AFP rằng: “Những bức tranh này không thể thay thế... Tôi cảm thấy lo lắng mỗi khi tôi chạm vào chúng, tôi biết mình cần phải làm việc một cách thật cẩn thận để không làm hỏng bức tranh”.

 

Thời Trung cổ, Upper Mustang là một vương quốc độc lập. Lo Manthang, trong nhiều thế kỷ được đặt làm thủ đô, nổi tiếng với những ngôi nhà được sơn màu trắng và trang trí những lá cờ đạo Phật nhiều màu sắc.
 

Mustang được xem là một trong số ít những khu vực lưu giữ được nền văn hóa Tây Tạng truyền thống.

 

Giữa gió bụi cao nguyên, nằm bên cạnh con sông Kali Gandaki, ẩn trong dãy Himalaya hùng vĩ, những hang động được tạo tác nằm lọt thỏm trên những vách đá cao, dựng đứng đến chóng mặt. Ước tính, chỉ riêng ở Mustang, ít nhất cũng có tới hơn 10.000 hang động lớn nhỏ.

 

Nếu tận mắt chứng kiến khung cảnh hùng vĩ nơi đây, ít ai tin được rằng hệ thống hang động này lại được con người xây dựng. Để leo được lên những hang động này, các nhà khoa học ngày nay phải sử dụng nhiều dụng cụ leo núi chuyên dụng hết sức hiện đại. 

 

Lý do là bởi vách đá nơi đây cheo leo, dựng đứng, rất “mỏng manh”, bất cứ lúc nào cũng có thể lấy mạng con người. Nhiều người gọi vui những công trình ấy là những “hang động trên trời”.

 

Hiện nay, hầu hết các hang động nơi này đều trống rỗng. Tuy nhiên, các cuộc khảo cổ được tiến hành đã phát hiện được những bằng cớ chứng tỏ từng có người sinh sống: bếp lò, thùng đựng hạt giống, buồng ngủ…

 

Trong một số hang động, các chuyên gia đã phát hiện một bức tranh tường rất lớn hơn 800 tuổi được khắc rất tinh xảo với nội dung về Phật giáo. Cùng với đó là khoảng 8.000 bản thảo kinh sách có niên đại rất cổ xưa.

 

Những hang động này thuộc sở hữu của vương quốc Mustang. Trước đây, vương quốc này nằm trên con đường truyền giáo từ Ấn Độ vào Trung Hoa nên trở thành một trung tâm Phật giáo lớn với các đền thờ, tu viện tuyệt đẹp.
 

Tuy nhiên, thời kỳ hoàng kim của nơi đây kết thúc vào thế kỉ thứ 17. Các vương quốc lân cận dần lớn mạnh và cai trị vùng đất của người Mustang. Những pho tượng cổ đại sơn son thếp vàng cũng vì thế mà nhuốm màu bụi bặm, thời gian, đổ nát.

 

Không chỉ dừng lại ở đó, Mustang còn từng là một vùng đất thương mại phát triển, nhất là buôn bán muối. Nhiều nhà khảo cổ đã tìm ra những bằng chứng như đồ trang sức, ngọc, sừng bò dùng để trang trí… minh chứng cho cuộc sống khá sung túc của người xưa.

 

Song tới thế kỷ 17, muối càng ngày càng rẻ hơn do nguồn sẵn có từ Ấn Độ. Điều ấy làm mất đi vị thế kinh tế nơi đây. Cộng thêm vị trí địa lý tương đối hiểm trở, những “hang động trên trời” cùng vương quốc Mustang đi vào lãng quên thực sự cho tới khi được các nhà thám hiểm “lại tìm ra” năm 1981.

 

Thánh địa Phật giáo Upper Mustang chỉ mở cửa cho người ngoài vào năm 1992, và bức họa trên tường, kinh sách, hang động cung cấp một di sản văn hóa Phật giáo quý hiếm.

 

Tu viện Lo Gekar được thành lập bởi chư vị Cao tăng Phật giáo Tây Tạng, một trong những ngôi danh lam cổ Phật giáo Tây Tạng xưa nhất, đã bị xâm hại nghiêm trọng vào thời Cách mạng Văn hóa được Mao Trạch Đông khởi xướng và lãnh đạo từ ngày 16 tháng 05 năm 1966.

 

Sức chịu đựng với phong sương tuế nguyệt, do mưa gió xói mòn những bức tường trác đất của di tích và trần gỗ mục nát, trong khi các bức họa ngã màu xậm do khói đèn bơ.

 

Một thập kỷ về trước, những vị trong Tu viện này tin rằng để bảo vệ cộng đồng thoát khỏi nổi bất hạnh, trong làng Ghemi đã gần sụp đổ.

 

Một là tình trạng nghèo đói, trẻ em không ý thức bảo tồn, chúng nó xem đây là sân chơi và chúng nó đã phá vỡ phiến đá sơn nội thất.

 

Raju Bista, Thủ quỹ của Lo Gyalpo Jigme Foundation, một tổ chức NGO phi lợi nhuận có trụ sở chính tại Lô Manthang nói: “Ngôi Tự viện Phật giáo đã trong hình dạng xấu đi, nhưng các em thì còn nhỏ dại chưa ý thức trong việc bảo tồn di tích”. 

 

Năm 2008, Chính phủ Hoa Kỳ đã tài trợ 23.000 $ để phục hồi di tích bao gồm làng khu vực thượng Mustang, Chortens Ghemi.

 

Cô Alaina B. Teplitz, Đại sứ Hoa Kỳ tại Nepal nói với AFP: “Các di sản văn hóa phong phú ở đây là không thể thay thế, và các di tích được làm bằng đất bùn, sơn, gỗ và có thể dễ dàng biến mất và sẽ vĩnh viễn ra đi.

 

Tôi nghĩ rằng đó sẽ là một mất mát lớn đối với người dân Nepal và cho cả thế giới”.

 

Sự phục hồi thời gian hai năm, có đến hơn 100 công nhân và thợ thủ công, họ quét dọn chùi lau sạch sẽ các di tích, xây dựng lại các bức tường, thay thế dầm gỗ mục nát và sữa chữa những hình chạm khắc.

 

Khi một trận động đất kinh hoàng xảy ra ở Nepal vào tháng tư năm 2015, làm thiệt mạng gần 9.000 người và con số bị thương gấp đôi số này, và phá hủy rất nhiều nhà cửa, cơ sở vật chất khắp toàn quốc, riêng làng Ghemi đã không bị tổn thương, khiến dân làng thuần thành nói rằng những di tích Phật giáo được phục hồi, và long thiên hộ pháp đã bảo vệ họ.

 

Di tích khác gặp khó khăn hơn. Jampa Lhakhang, một Tu viện Phật giáo thế kỷ 15 nổi tiếng vì có bộ sưu tập lớn nhất thế giới về Mạn Đà la (thiết kế thế giới Hoa tạng, vũ trụ quan Phật giáo) những bức họa trên tường bị hư hỏng nghiêm trọng.

 

Các trận động đất đã làm suy yếu nhiều cấu trúc thời trung cổ thủ đô Upper Mustang của Lo Manthang, bao gồm cả các Tu viện Phật giáo và cung điện năm tầng của các vị quốc vương xưa.

 

Hệ thống thoát nước chính đã phá vỡ, nước thấm qua tường Tu viện và làm tăng nguy cơ của mốc nấm.

 

Trận động đất làm ảnh hưởng đến bức bích họa 500 tuổi. 

 

Công việc phục hồi dự kiến sẽ củng cố các cấu trúc bằng cách trác thạch cao và keo vào các bức tường và sẽ được giám sát bởi tổ chức Himalaya Foundation, Hoa Kỳ, đã từng làm việc trong khu vực từ năm 1998.

 

Sau đó các bức tranh sẽ được làm sạch và tu sửa lại, một thực tế cho thấy sự khổ công của các nhà bảo tồn di tích.

 

Cộng đồng địa phương Loba tin rằng hình ảnh của đức Phật không bị hư hại, họ luôn cầu nguyện, và xem đây như là nhiệm vụ của mình để giữ trong tình trạng thật tốt.

 

Cư sĩ Artist Tsewang Jigme, một nghệ nhân tài hoa đã dành nhiều năm phát tâm bảo vệ bức tranh Upper Mustang, đóng một vai trò quan trọng.